İhtiyaçlarınız için en iyi teleskopu seçme süreci heyecanlı olabilir. Doğru bir karar vermenize yardımcı olmak için aşağıdaki kaynakları bir araya getirdik. Teleskop Nasıl Seçilir başlıklı faydalı makalemizi okuyarak başlamanızı öneririz.
Dünyanın dört bir yanındaki insanlar gece gökyüzünün yıldızlarına bakmanın tadını çıkarıyor. Birçok farklı teleskop tasarımı var, ancak yeni başlayanlar için hangi teleskobun en iyi olduğu sorusu oldukça sık sorulur ve soruyu cevaplayacak en doğru kişi aslında kullanıcıdır! Sizin için doğru olan teleskop yaşam tarzınıza ve astronomi hedeflerinize bağlı olacaktır. Sizi doğru yöne yönlendirmeye yardımcı olmak için göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörleri gözden geçirelim.
1) Performans? Ne görebilirim?
Bir teleskop seçerken performans belki de en önemli faktördür. Teleskopla ne görmeyi bekleyebileceğinizi bilmek, hangi enstrümanın sizin için doğru olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir. Bir teleskobun açıklığı ya da çapı, teleskobun ne kadar ışık toplayabileceğini belirler. Daha büyük açıklığa sahip bir teleskop, daha küçük açıklığa sahip bir teleskoptan daha fazla ışık toplar ve bu nedenle size daha fazla sayıda gök cismi ve bunlar hakkında daha fazla ayrıntı gösterebilir. Ayrıca, daha büyük açıklığa sahip bir teleskop, daha küçük çaplı teleskoba kıyasla daha yüksek bir görüntüleme büyütmesine sahip olacaktır.
Teleskobun ışık toplama kapasitesi, teleskobun ayna/mercek yarı çapının karesi ile doğru orantılıdır yani bir dairenin yüzey alanı hesabıdır.
Dairenin Alanı = π x r2
Örnek : Ayna çapı (4″)100mm olan teleskobun alanı = 7.850 mm2
Örnek : Ayna çapı (6″)150mm olan teleskobun alanı = 17.662 mm2
Örnek : Ayna çapı (8″)200mm olan teleskobun alanı = 31.400 mm2
Yukarıdaki örneklere baktığımızda 150mm çaplı teleskop 100mm çaplı teleskoba göre %225 daha fazla ışık toplamaktadır, 200mm çaplı teleskop ise 100mm çaplı teleskoba göre %400 daha fazla ışık toplayacaktır.
60-80 mm (2-3 inç) çaplı teleskoplar Ay’ın güzel kraterlerini, Jüpiter ve Satürn gibi parlak gezegenleri ve daha parlak bulutsuların ve yıldız kümelerinin birkaçını görebilmenizi sağlayacaktır. 90-130 mm (3,5-5 inç) açıklığına sahip bir teleskop, aynı cisimler üzerinde ayrıntı olarak önemli bir artış gösterecek ve gökadalar, daha sönük bulutsuların ve yıldızların bazıları gibi gökyüzünde daha karanlık nesneleri görmenize izin verecektir. 150 mm (6 inç) ve üzerindeki açıklıklara sahip teleskoplar, Güneş sistemi nesnelerinin yanı sıra bulutsuları, parlak yıldız kümeleri ve uzak galaksiler gibi çoğu derin uzay cisimlerinin parlak ve keskin bir şekilde ayrıntılı görünümünü sağlayabilir.
Açıklık artışı, ne kadar küçük olursa olsun, performans üzerinde üstel bir etkisi olacaktır. Bunu yağmur altına konulan bir çay bardağı ve kocaman bir kazan gibi düşünebilirsiniz. Aynı sürede ikisinin su toplama kapasitesi nasıl fark ederse teleskoplarda da çap büyüdükçe ışık toplama kapasitesi o denli (üstel olarak) büyür. Tabii ki, teleskobun açıklığı ne kadar büyükse, teleskop o kadar büyük olur ve taşınması zorlaşmaya başlar. Teleskop açıklığı kararınızı boyut ve taşınabilirlik faktörü ile seçmeyi unutmayın.
2) Boyut ve Taşınabilirlik
Amatör astronomide eski bir deyiş “en iyi teleskop en çok kullanılan teleskoptur” der. Bir teleskobun boyutu ve göreceli taşınabilirliğinin, onu ne sıklıkta kullandığınız üzerinde önemli bir etkisi olabilir. Daha büyük bir teleskop genellikle daha fazlasını görmenize izin verirken, boyutu taşıma zorluğundan dolayı düzenli olarak kullanmanızı engelliyorsa özellikle büyük bir teleskop istemeyebilirsiniz. Tavsiyemiz, sahip olmayı düşündüğünüz teleskopların boyutuna ve ağırlığına çok dikkat etmeniz ve kurulması ve kullanılması için ne kadar çaba sarf edeceğinizi öngörmeye çalışmaktır. Örneğin mercekli teleskoplar ince uzun tüp + küçük sayılabilecek bir kundak ve tripoda sahipken, Cassegrain teleskoplarda tüp boyu daha da küçülür ve taşıma kolaylığı sağlar. Aynalı teleskoplarda ise çapı büyütmek görüş zenginliği sağladığı için, örneğin 200mm bir aynalı teleskobun optik tüp, kundak ve tripod ağırlığı 22 – 25 kg aralığındadır. 120 mm mercek çaplı bir mercekli ya da Cassegrain teleskoplarda ise toplam sistem ağırlığı ortalama 17 kg civarındadır. Eğer teleskobunuzu sabit bir yere koyup etrafına koruyucu bir kabin yaptırma şansınız varsa yani teleskobunuzu her kullanımda taşımak zorunda değilseniz büyük çaplı bir aynalı teleskop tercih edebilirsiniz.
3) Optik Tasarım! Hangi teleskop tasarımı benim için en iyisi?
Çoğu kişi, “teleskop” kelimesini duyduğunda uzun pirinç boru kullanılan mercekli bir teleskop hayal eder ancak teleskop yapmak için kullanılan birçok farklı optik tasarım vardır. En yaygın üç teleskop tasarımı şunlardır: Refraktörler (mercekli), reflektörler (aynalı) ve Cassegrain teleskoplar. Her tasarımın, hedeflerinize bağlı olarak, diğerine göre daha cazip olan farklı özellikleri vardır. Hangisinin sizin için doğru olduğuna dair bilinçli bir karar vermenize yardımcı olmak için her bir tasarımı ve ana ayırt edici faktörlerini kısaca inceleyelim.
Mercekli-Refraktör
Refraktörler en eski teleskop tasarımıdır. Diyafram olarak adlandırılan 60 mm ila 80 mm çapında küçük bir merceğe sahiptir, genellikle yeni başlayanların çoğu, bilindik görünümleri ve iyi performans öyküsü sayesinde ilk teleskop olarak mercekli bir model satın almayı düşünür. Aynalı teleskoplara göre daha küçük boyutlu ve hafif olması ve kara gözlemlerinde de kullanıloabiliyor olması tercih sebepleri arasındadır.
Refraktörler, ışığı görüntülemeniz için gelen ışığı bir mercekle koni şeklinde toplamak ve göz merceğine yönlendirmek üzere kırmak için dizayn edilmiştir.
Gece gökyüzünün orta derecede hafif kirli olduğu küçük şehirlerden yıldız gözleminizin çoğunu yapacaksanız, mercekli bir teleskop mükemmel bir seçimdir. Bir mercek sistemi kullandıkları için, refraktörler gündüzleri kuşlar, vahşi yaşam ve manzara gibi karasal nesnelerin büyütülmüş görünümlerini almak için aksesuarlar ile donatılabilir. Refraktörler çok az bakım gerektirir veya hiç bakım gerektirmez, çünkü optik elemanları yerine sabitlenmiştir ve normal kullanım sırasında yanlış hizalanamazlar. Kapalı tüpleri sayesinde içeriye toz girii neredeyse olmaz. Keskin görüntülerle tanınan refraktörler tartışmasız en kullanıcı dostu olanlardır.
İşte astronomiye başlamak için önerdiğimiz bazı mercekli teleskoplar:
Aynalı-Reflektör
Adından da anlaşılacağı gibi, reflektör teleskoplar ışığı ayna tabanlı optikler kullanarak bir odak noktasına yansıtır. Toplanan ışık büyük bir çanak şeklindeki parabolik birincil aynadan daha küçük bir ikincil aynaya oradan da göz merceğine yansıtılır, böylece görüntü bir mercekte (göz merceğinde) odaklanır.
Reflektörler, diğer optik tasarımlara göre çok daha uygun fiyatlı yüksek performans sağlar. Her şey göz önüne alındığında, büyük olasılıkla yatırılan her bir kuruş başına en yüksek performansı bir reflektör tasarımından elde edersiniz. Uygun fiyatlı olsa da, reflektörler daha fazla bakım gerektirir, bu da önemli bir husustur. Refraktör teleskoplarından farklı olarak, eğer aynalı teleskop kabaca kullanılırsa bir aynaları zaman zaman yanlış hizalanabilir. Bu nedenle, reflektörler optik olarak manuel olarak yeniden hizalama veya kolimasyon gerektirebilir. Kolimasyonun sizi korkutmasına izin vermeyin; herhangi bir teleskop sahibi bu işlemi biraz pratik yaparak halledebilir.
Reflektörler genellikle iki şekilde sunulur: bir tripoda monte edilir veya bir ahşap tabana bağlanır. Taban monteli reflektörler, 1978 yılında ilk taban monteli teleskobu yapan gökbilimci John Dobson’un adını taşıyan “Dobsonian” tasarımları olarak bilinir.
Reflektörler, nispeten mütevazı bir yatırım ile uzun yıllar boyunca keyifli gözlemler sağlayacaktır.
İşte astronomiye başlamak için önerdiğimiz bazı aynalı teleskoplar:
Cassegrain
Cassegrain teleskopları, refraktörlere ve reflektörlere kıyasla nispeten yeni bir tasarımdır. Cassegrainler, toplanan ışığı bükmek ve yansıtmak için hem ayna hem de mercek elemanları kullanan daha gelişmiş ve özel bir teleskop tasarımıdır. Bu özel tasarım, Cassegrain teleskoplara kompakt bir teleskop tüpünde çok uzun bir odak uzunluğu yaratma imkanı verir.
Fransız Laurent Cassegrain’e atfedilen orijinal Cassegrain tasarım ve Rusya’nın gözlükçü ve astronomu Dmitrievich Maksutov’un adını almış Maksutov tasarımlardan yola çıkılarak üretilmiş Maksutov-Cassegrain modeller Ay, gezegenler, parlak bulutsular ve yıldız kümeleri gibi nispeten dar alanlı nesnelerin daha yüksek büyütme ile görüntülenmesinde mükemmeldir. Ay’ı ve gezegenleri görmek için çok fazla zaman harcamayı düşünüyorsanız, yeni başlayanlar için teleskop listesinde Mak-Cass bulunmalıdır. Refraktörler gibi Mak-Cass teleskopları, kuşların ya da doğa manzaralarının doğru yönlendirilmiş görüntüsünü sağlamak için aksesuarlarla desteklenebilir.
İşte astronomiye başlamak için önerdiğimiz bazı cassegrain teleskoplar:
4) Fiyat
Özellikle astronomi tutkunu olarak yeni başlıyorsanız, fiyat çok önemli bir faktördür. Siz ve ailenizin bir teleskopla gökyüzüne bakmaya uzun vadeli ilginiz olacağından emin olamayabilirsiniz ve bu nedenle ilk teleskopa çok fazla harcamak istemeyebilirsiniz. Özel ilgi alanınızı tanımlamanıza yardımcı olurken, harikalar ortaya çıkarabilecek makul fiyatlı, yüksek kaliteli yeni başlayanlara uygun modeller vardır. Alternatif olarak, amatör astronomiye olan ilginizin uzun süreceğini düşünüyorsanız, daha kapsamlı ve daha pahalı bir teleskopa yatırım yapmak faydalı olacaktır.
En iyi başlangıç teleskobu nedir sorusu size ve hobideki hedeflerinize bağlıdır. Siz ve aileniz için en uygun seçimi yapmanıza yardımcı olacak web sitemiz ve kataloğumuz gibi bilgi ve kaynaklardan yararlanmanızı öneririz. Hala aklınıza takılan sorular için bize e-maille (info@nuranoglu.com.tr) ya da telefonla (08508851676) ulaşabilirsiniz.
Dikkate alınması gereken en önemli faktörlerden bazılarını tekrar edelim:
- Diyafram açıklığı? Bir teleskobun açıklığı veya ayna çapı, görebilecekleriniz ve ne kadar detayın gözlemlenebileceği ile ilgilidir. Temel olarak: diyafram (ayna ya da mercek çapı) ne kadar büyük olursa, teleskobun topladığı ışık fazla olacağından dolayı o kadar fazla gök cismi görebilirsiniz.
- Boyut ve taşınabilirlik? Sizin için en iyi teleskop, en sık kullanacağınız teleskoptur. Büyük ayna çaplı teleskoplar harika olabilir fakat taşımanız zor olabilir. Gözlem yapmak için karanlık ortamlarda kamp kuracaklar ayna çapı büyük bir teleskop seçerken taşıma ve kurulum gibi detaylara dikkat etmelidir.
- Optik tasarım? Hedeflerinize ve bütçenize bağlı olarak, bir teleskop optik tasarımını seçmek nihai kararınızı basitleştirmeye yardımcı olabilir.
- Fiyat? Teleskoba yapılan mütevazı bir yatırım, yıllarca gökyüzünü araştırmaya ve bu araştırmayı ailenizle birlikte eğlenceli hale getirmeye yardımcı olacaktır.